W ciągu ostatnich lat dieta bezglutenowa zdobyła ogromną popularność, stając się jedną z najczęściej stosowanych diet eliminacyjnych, nie tylko przez osoby z celiakią, ale również przez tych, którzy nie mają zdiagnozowanych problemów z glutenem. Mimo że dieta ta jest koniecznością dla osób cierpiących na celiakię, jej rosnąca popularność wśród osób zdrowych budzi pewne kontrowersje. Omówmy zarówno korzyści, jak i potencjalne zagrożenia związane z dietą bezglutenową, bazując na badaniach naukowych.

Czym jest gluten?

Gluten to białko znajdujące się w pszenicy, jęczmieniu, życie oraz produktach z nich przetworzonych. W połączeniu z wodą gluten tworzy elastyczną strukturę, dzięki której ciasto jest sprężyste, a produkty piekarnicze mają charakterystyczną teksturę. Z punktu widzenia zdrowia, gluten dla większości ludzi nie stanowi zagrożenia. Jednak dla osób z celiakią lub nadwrażliwością na gluten, spożycie tego białka może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Celiakia – kto powinien stosować dietę bezglutenową?

Celiakia jest autoimmunologiczną chorobą, która dotyka około 1% populacji na całym świecie. Spożycie glutenu u osób z celiakią prowadzi do uszkodzenia jelit, powodując zanik kosmków jelitowych, co skutkuje zaburzeniami wchłaniania składników odżywczych. Objawy mogą obejmować bóle brzucha, biegunki, niedobory żywieniowe, a także objawy ogólnoustrojowe, takie jak zmęczenie i anemia. U tych pacjentów ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej jest jedynym skutecznym sposobem leczenia i zapobiegania powikłaniom, takim jak nowotwory układu pokarmowego.

Nadwrażliwość na gluten i dieta bezglutenowa.

Osoby z nadwrażliwością na gluten, znane również jako osoby z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten (NCGS), mogą doświadczać objawów podobnych do celiakii, takich jak wzdęcia, bóle brzucha, zmęczenie czy bóle głowy, mimo braku uszkodzeń jelit. Choć badania wskazują na obecność takich objawów, mechanizmy ich powstawania są słabo poznane, a diagnoza często opiera się na eliminacji glutenu z diety i obserwacji poprawy samopoczucia.

Korzyści diety bezglutenowej

Dieta bezglutenowa jest niezbędna w leczeniu celiakii, ale może również przynieść korzyści w innych chorobach autoimmunologicznych. Badania sugerują, że osoby cierpiące na łuszczycę, reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzycę typu 1 czy tocznia rumieniowatego mogą odczuwać poprawę objawów po wyeliminowaniu glutenu.

Potencjalne zagrożenia związane z dietą bezglutenową

Choć dieta bezglutenowa może przynieść korzyści w leczeniu niektórych schorzeń, jej stosowanie przez osoby zdrowe może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

1. Niedobory składników odżywczych

Jednym z głównych zagrożeń diety bezglutenowej jest ryzyko niedoborów ważnych składników odżywczych. Produkty bezglutenowe, szczególnie te przetworzone, mają zazwyczaj niską zawartość błonnika, witamin z grupy B (szczególnie kwasu foliowego i witaminy B12), wapnia, magnezu, cynku i żelaza. Badania wskazują, że osoby na diecie bezglutenowej często spożywają więcej tłuszczów nasyconych oraz produktów o wysokim indeksie glikemicznym, co zwiększa ryzyko otyłości i chorób serca.

2. Negatywny wpływ na mikroflorę jelitową

Produkty zawierające gluten, dzięki zawartości fruktanów, wspiera rozwój korzystnych bakterii w jelitach, takich jak bifidobakterie i lactobacilli. Badania sugerują, że eliminacja glutenu może prowadzić do zmniejszenia liczby tych bakterii, co negatywnie wpływa na zdrowie układu pokarmowego. Może to przyczynić się do zwiększenia ryzyka rozwoju chorób zapalnych jelit oraz nowotworów.

3. Brak dowodów na efektywność w odchudzaniu

Dieta bezglutenowa nie jest udowodnioną metodą na utratę wagi. W rzeczywistości, niektóre badania pokazują, że osoby z nadwagą, które przechodzą na dietę bezglutenową, mogą przybierać na wadze. Jest to spowodowane wyższą kalorycznością wielu produktów bezglutenowych. Produkty te często zawierają więcej tłuszczu i cukru, aby zrekompensować brak glutenu.